Yanık Çeşitleri, Ciddiyetini Belirleyen Faktörler ve İlk Yardım

 

Yanıklardan korunmamızın ilk adımı, yanıkların nasıl olduğunu anlamaktır:

• Termal yanıklar: Bu yanıklar cildin ve altındaki dokunun sıcaklığını artırır. Termal yanıklar; buhar, sıcak banyo suyu , uçlu kahve fincanları, sıcak yiyecekler, pişirme sıvıları vb.

• Radyasyon yanıkları: Bunlar güneşin ultraviyole ışınlarına ( güneşte cilt iyi korunmadığı için güneş yanığı) maruz kalmaktan veya röntgen gibi radyasyondan kaynaklanır.

• Kimyasal yanıklar: Bunlar, güçlü asitlerin (drenaj temizleyici veya düğme pilleri gibi) yutulması veya cildin veyahut gözlerin üzerine kimyasalların (çamaşır suyu gibi) dökülmesinden kaynaklanır.

• Elektrik yanıkları: Bunlar elektrik akımı ile temastan kaynaklanır ve elektrik kablolarında ısırma veya parmakları elektrik prizlerine sokmak gibi nedenlerden meydana gelir.

Bir yanık çeşidi başımıza ya da bir sevdiğimizin başına geldiğinde yanık türünü bilmek ilk yardım önlemlerine yardımcı olacaktır. Tüm yanıklar, yanık alanın sıcaklığını düşürmek ve altındaki deri ve dokuya verilen hasarı azaltmak için hızlı bir şekilde tedavi edilmelidir (yanık şiddetli ise).

 

Yüzeysel (sığ) yanıklar en hafif yanıklardır. Cildin üst tabakası ile sınırlıdır:

• Belirti ve bulgular: Bu yanıklar kızarıklık, ağrı ve hafif şişmeye neden olur. Cilt kabarcıksız kurudur.

• İyileşme süresi: İyileşme süresi yaklaşık 3-6 gündür; yanık üzerindeki yüzeysel cilt tabakası 1 veya 2 gün içinde soyulabilir.

 

Bu yanıklar daha ciddidir ve cildin üst tabakasını ve altındaki tabakanın bir kısmını içerir. 

• Belirti ve bulgular: Yanmış alan kırmızı ve kabarcıklıdır, şişebilir ve ağrılı olabilir. Kabarcıklar bazen kırılır ve alan parlak pembe ila kiraz kırmızısı rengiyle ıslaktır.

• İyileşme süresi: İyileşme süresi yanığın şiddetine göre değişir. 3 hafta veya daha uzun sürebilir.

 

Bu yanıklar ( üçüncü derece yanıklar veya dördüncü derece yanıklar olarak da bilinir ) en ciddi yanık türüdür. Cildin tüm katmanlarını ve oradaki sinir uçlarını içerirler ve altta yatan dokuya girebilirler.

• Belirti ve bulgular: Yüzey kuru görünür ve mumsu beyaz, kösele, kahverengi veya kömürleşmiş görünebilir. Çok az ağrı olabilir veya hiç olmayabilir veya sinir hasarı nedeniyle bölge ilk başta uyuşabilir.

• İyileşme süresi: İyileşme süresi yanığın şiddetine bağlıdır. Çoğu, sağlıklı cildin vücudun başka bir kısmından alındığı ve bölgenin iyileşmesine yardımcı olmak için cerrahi olarak yanık yarasının üzerine yerleştirildiği deri greftleri ile tedavi edilmelidir.

 

Aşağıdaki durumlarda hemen tıbbi yardım alın:

• Birince derece yanıkları dışında bir yanma olduğunu düşünüyorsanız.

• Yanık bir yangın, bir elektrik teli, bir soket veya kimyasallardan kaynaklanmışsa.

• Yanık yüz, kafa derisi, eller, cinsel organlar veya eklem üzerindeki cilt üzerindeyse.

• Yanık enfekte görünüyorsa (şişlik, irin, artan kızarıklık veya yaranın yakınındaki cildin kırmızı çizgisiyle).

 

• Isı kaynağından çıkın ve yanan alandan hemen giysiyi çıkarın.

• Yanık alanın üzerine soğuk (aşırı soğuk değil) su verin (su yoksa, herhangi bir soğuk, içilebilir sıvı kullanılabilir) veya yanık üzerinde 3-5 dakika temiz, soğuk bir kompres tutun (buz kullanmayın, buz yaralı cilde daha fazla zarar verebilir).

• Etkilenen bölgeye krem uygulayabilirsiniz. Bu gün boyunca birkaç kez yapılabilir.

• Etkilenen bölgeyi temiz tutun. Sonraki 24 saat boyunca steril bir gazlı bez veya bandajla koruyabilirsiniz. 

 

Acil tıbbi yardım çağırın. Ardından, yardım gelene kadar aşağıdaki adımları izleyin:

• Yanık alan yukarı kaldırılmış şekilde uzanmaya devam edin.

• Birinci derece yanıklar için talimatları izleyin.

• Cilde yapışmış giysiler hariç, yanık çevresindeki kıyafetleri çıkarmakta zorlanıyorsanız, kesmeniz veya tıbbi yardım gelene kadar beklemeniz gerekebilir.

• Kabarcıkları patlatmayın.

• Bölgenin üzerine en az 3-5 dakika soğuk su uygulayın, ardından yardım gelene kadar alanı temiz ve kuru bir bezle veya çarşafla örtün.

 

• Eğer bu yakınınızın başına geldiyse ona dokunmadan önce elektrik kaynağıyla temas etmediğinden emin olun, aksi halde sizinde yardıma ihtiyacınız olur.

• Kimyasal yanıklar için bölgeyi 5 dakika veya daha fazla akan suyla yıkayın. Yanan alan büyükse, bir küvet, duş, su kovaları veya bir bahçe hortumu kullanın.

• Yanıkları suyla temizlemeden kıyafetleri çıkarmaya uğraşmayın. Yanıkları yıkamaya devam ettikçe, yakılan alandaki kıyafetleri çıkarabilirsiniz.

• Bir kimyasaldan yanmış alan küçükse, 10-20 dakika daha yıkayın, steril bir gazlı bez veya bandaj uygulayın ve ambulans arayın.

• Ağızdaki veya gözlerdeki kimyasal yanıklar, suyla iyice yıkandıktan hemen sonra bir doktor tarafından kontrol edilmelidir.

Kimyasal yanıklar ve elektrik yanıkları her zaman görünmeyebilir, ancak iç organlara olası hasarlar nedeniyle ciddi olabilir. Belirtiler, yanığın tipine ve şiddetine ve neye neden olduğuna bağlı olarak değişebilir.